Daar sta je dan met je goede gedrag. Je hebt jaren zuinig geleefd en flink gespaard zodat je je dak vol kunt leggen met zonnepanelen. Want je vindt het waanzinnig dat er weilanden worden volgezet terwijl er nog zo veel ruimte op daken beschikbaar is. Dus je draagt je steentje bij en zorgt voor overcapaciteit op je dak. Zo heb je zelf, zelfs in de winter, meestal genoeg groene stroom voor je eigen verbruik beschikbaar, maar kun je daarnaast door de teruglevering ook bijdragen aan de energietransitie. En als dat op alle plekken waar dat mogelijk is zou gebeuren, kunnen we met minder zonneparken op weilanden toe.

Je zou verwachten dat de overheid en energiemaatschappijen daar blij mee zouden zijn. Immers, meer capaciteit op daken betekent minder investeringen nodig in zonneparken en dergelijke. Helaas blijkt niets minder waar. We ontvingen een bericht van Energie van Ons: “Veel van onze klanten hebben zonnepanelen en dragen daarmee bij aan de energietransitie. De energietransitie brengt ook de nodige uitdagingen met zich mee voor energieleveranciers. Ook Energie VanOns ontkomt er niet aan; vanaf 1 maart 2024 gaan ook wij vaste terugleveringskosten invoeren. Huishoudens en kleine bedrijven die per jaar 1.000 kWh of meer aan zonnestroom terugleveren, krijgen vanaf dan deze vaste terugleverkosten in rekening gebracht.“

Ik snap eerlijk gezegd niet hoezo je er niet aan ontkomt. Het blijft altijd een keuze in de bedrijfsvoering en je kunt ook andere oplossingen bedenken zoals opslag. En ze zeggen terecht: de klanten dragen bij aan de energietransitie. Die hebben hun zuurverdiende spaargeld erin gestopt, en worden daar eigenlijk voor gestraft. En geen woord over grootverbruikers. Waar zitten die in het verhaal? Die krijgen juist bij een groter verbruik lagere belastingen, terwijl ook hier de huishoudens en kleine ondernemingen met hogere kosten geconfronteerd worden. Je bent dus dubbel de sjaak: je betaalt al meer voor stroom die je (soms) wel moet afnemen en dan moet je nu ook nog gaan betalen voor de stroom die je opwekt. De wereld op zijn kop.

Van de verdere uitleg wordt je ook niet wijzer (vetgedrukt van mij):
“De momenten waarop veel stroom wordt opgewekt, zijn meestal niet dezelfde momenten dat er veel stroom wordt gebruikt. Maar de prijs van stroom is niet altijd hetzelfde. Stroom is juist goedkoop als er veel wordt opgewekt, maar weinig gebruikt; als de zon schijnt, vaak overdag en in het voorjaar en de zomer. Stroom is duur als er weinig stroom wordt opgewekt en veel gebruikt; vaak ’s morgens, ‘s avonds en in de winter.
Onze klanten met zonnepanelen merken weinig van die prijsverschillen. Dankzij de salderingsregeling mogen zij de stroom die ze terugleveren wegstrepen tegen de stroom die ze gebruiken. Dat zij stroom leveren als het goedkoop is en stroom gebruiken als het duur is, maakt voor hen dus niet uit. De energieleverancier betaalt het verschil. Echter de leverancier moet daardoor wel hogere tarieven rekenen. En daar hebben dus vooral de klanten zonder zonnepanelen last van.
Ook Energie VanOns wordt met de toegenomen kosten voor teruglevering geconfronteerd. Samen met onze coöperaties en klanten investeren wij namelijk volop in de energietransitie. Omdat we het ontzettend belangrijk vinden om nu te bouwen aan een toekomstbestendige energievoorziening voor de volgende generaties. Hierdoor hebben wij in vergelijking met andere leveranciers dan ook een grotere groep klanten met zonnepanelen. Energie VanOns wil dat al haar klanten eerlijke en redelijke tarieven betalen. Daarom voeren wij per 1 maart vaste kosten voor teruglevering in. Zo blijven we op een verantwoorde wijze bouwen aan een toekomstbestendige energievoorziening.“

Ik ben benieuwd of Energie van Ons na deze actie nog een grote groep klanten met zonnepanelen over heeft. Ik zou verwachten van niet. En hoe je op deze manier blijft bouwen aan een toekomstbestendige energievoorziening is mij ook een raadsel. Het lijkt mij dat je daarvoor zoveel mogelijk huishoudens wilt mobiliseren om zoveel mogelijk groene stroom op te wekken. Wat ze terecht opmerken is dat zij samen met hun klanten investeren in een toekomstbestendige energievoorziening. Dan moet je dus niet die klanten die dat samen met je doen gaan afstraffen, belonen lijkt me meer op zijn plaats.

De oplossing: een dynamisch energiecontract. Daarmee heb je geen vooraf afgesproken prijzen, moet je je energieverbruik als huishouden gaan afstemmen op de energieprijzen (die toch met name door de grootverbruikers beïnvloed worden) met een ‘energie management systeem’ en hoop je maar dat je dit dan weer terugverdient.

En weet je wat nu het zieke is aan zo’n dynamisch energiecontract? Dat je dan in de zomer je zonnepanelen uit moet zetten, maar wel als een gek stroom moet verbruiken omdat de tarieven dan negatief zijn. Dat is toch ziek? Je hebt een energiefabriek op je dak liggen, die je uit moet zetten om vervolgens geld toe te krijgen om stroom te gebruiken die weet ik het waar wordt opgewekt! Waarschijnlijk zijn dat de investeringen van de energiemaatschappijen zelf in zonne- en windparken die ze natuurlijk met zo min mogelijk verlies willen terugverdienen. En dat snap ik prima. Maar dat geldt natuurlijk ook net zo goed voor huishoudens. En voor onze omgeving lijkt het mij fijner als we geen groen opofferen voor dergelijke projecten als nog niet alle daken vol liggen. Kunnen die energiemaatschappijen dan alsjeblieft niet liever gaan samenwerken met huishoudens om aan de vraag naar groene stroom te voldoen in plaats van op eigen houtje zonneparken neerzetten? Kost wat meer tijd en moeite, snap ik. Maar worden we daar niet met zijn allen beter van?

Als econoom snap ik de principes erachter prima. En snap ik het concept ook wel dat je een (prijs)prikkel wilt hebben om verbruik te stimuleren op goedkope momenten en te destimuleren op dure momenten. Maar kunnen we dat dan alsjeblieft toepassen op de hele samenleving? Dus ook op de grootverbruikers? Zodat die een prikkel krijgen om duurzamer te gaan produceren? En niet huishoudens en kleine ondernemers die al een hoop tijd en energie hebben gestoken in duurzame maatregelen nog eens belasten met terugleverboetes of opzadelen met deze prijsschommelproblematiek? En kunnen de energieleveranciers misschien ook alsjeblieft hun rol pakken om voor goede opslagcapaciteit in het net te zorgen? Zodat ze hun rol als energiemakelaar kunnen pakken en het net (weer) kunnen balanceren? Want het is toch van de zotte wat er door deze maatregelen aan opgewekte energie wordt weggegooid. En bovendien stimuleert het ook nog eens het verbruiken van energie in plaats van het zuinig zijn. Om onder die boete uit te komen zouden we de meest onzuinige apparatuur denkbaar in ons huis moeten nemen om die overtollige stroom maar op te stoken en niet terug te leveren. Dat is toch de wereld op zijn kop?

Ik heb geluk dat Diederik gek is op programmeren en allerlei digitale toestanden. Dus wij zijn weg bij Energie van Ons en gaan per 1 februari het experiment met een dynamisch energiecontract aan. Hij is inmiddels al weken bezig om uit te puzzelen hoe zo’n systeem eruit moet zien, wat het mag kosten om kosteneffectief te zijn, hoeveel batterij we nodig hebben om geen stroom te hoeven weggooien, etc. Gelukkig vindt hij het interessant en snapt hij het. Maar het blijft bij mij knagen dat het van de zotte is dat je dit als huishouden moet gaan lopen uitvogelen om de problemen van energieleveranciers op te lossen. Natuurlijk kan je dit vraagstuk ook uitbesteden aan weer allerlei bureaus die oppoppen om je hierbij te helpen, al zit daar vaak ook een (blijvend) verdienmodel achter met bepaalde producten en abonnementen en dus extra kosten.

Eind van het liedje? Ze geven aan terugleverboetes in te voeren om het zogenaamd eerlijk te houden voor mensen die geen zonnepanelen kunnen betalen of plaatsen. Uiteindelijk kunnen de mensen die het wel kunnen betalen investeren in batterijen, energiemanagementsystemen en wat dies meer zij om zo te verdienen aan de huidige chaos op de energiemarkt. En de mensen die daar de mogelijkheid niet voor hebben kunnen dat niet en zijn per saldo dus alsnog slechter af.

Het lijkt me uit voorgaande duidelijk dat ik in het kader van de energietransitie die terugleverboetes echt de grootste kolder vindt die er bestaat. Het stimuleert juist meer afname van stroom (zodat je minder teruglevert), terwijl we met zijn allen juist minder moeten verbruiken. Bovendien ontmoedigt het private investeringen in groene energie, want wie gaat er nu nog zonnepanelen kopen met het vooruitzicht dat je er potentieel geld op toelegt? En het legt de problematiek op de verkeerde plek, bij huishoudens en kleine ondernemingen. Terwijl dit nu net de partijen zijn die de minste invloed en mogelijkheden hebben om de problematiek op de energiemarkt het hoofd te bieden. Bijzonder oneerlijk.

Laten we een voorbeeld nemen aan de Belgen. Die hebben een capaciteitstarief ingevoerd dat economisch wel slim in elkaar zit. De minima worden ontzien met een ontheffing en hebben nergens last van. Het tarief is alleen van toepassing op afnamepieken en niet op terugleverpieken. Resultaat: huishoudens kunnen rendabel blijven investeren in zonnepanelen en worden gestimuleerd zuinige apparatuur aan te schaffen en te gebruiken. Precies wat je als samenleving moet willen.